Ludzie bardziej dociekliwi już od zarania dziejów zastanawiali się nad tym, dlaczego istoty ludzkie są tak różne. „Pan Bóg stworzył nas na różne sposoby” — mawiała moja babcia. Przyczyny tych odmienności były interpretowane rozmaicie. Proponowano dla nich wiele rozwiązań. Ludzi starano się w jakiś sposób sklasyfikować i podzielić na podstawie ich cech. W wyniku takiego podziału powstawała typologia połączona zazwyczaj z klasyfikacją według określonych parametrów. Początki klasyfikacji osobowości możemy odnaleźć już w czasach antycznych. Badania naukowe przeprowadzane w starożytności z reguły nie mają charakteru aktualnych teorii naukowych, są raczej uważane za kuriozalne zjawiska z zakresu historii rozwoju myśli ludzkiej. Tymczasem typologia osobowości, która powstała w tamtych czasach, zajmuje znaczącą pozycję także w nauce współczesnej. Jest cytowana nie tylko w podręcznikach i traktatach akademickich, ale także używana przez laików w literaturze pięknej lub w mowie potocznej.
Archive for the Typy osobowości Category
Stworzenie pierwszej typologii osobowości
Stworzenie pierwszej typologii osobowości przypisuje się greckiemu lekarzowi — Galenowi z Pergamonu. Jego patronem duchowym był ojciec medycyny, słynny Hipokrates. W zależności od przewagi podstawowych płynów ustrojowych zawartych w ciele człowieka Galen rozróżnił cztery rodzaje temperamentów. Przewaga życiodajnej krwi decyduje o powstaniu temperamentu sangwinika, lepki śluz przeważa u flegmatyka, wysoka produkcja żółci powoduje, że mamy do czynienia z cholerykiem, a tak zwana „czarna żółć”, że po świecie chodzą melancholicy’. Te cztery podstawowe płyny miały odpowiadać czterem głównym żywiołom: powietrzu, wodzie, ogniowi i ziemi.
Sangwinik
Sangwinik jest człowiekiem żywym, serdecznym, wesołym, towarzyskim, ciepłym, o wrażliwych reakcjach, optymistycznym nastawieniu, łatwo wpadającym w zachwyt. Fleg- matyk jest osobą spokojną, czasem aż za bardzo. Nie tak łatwo jest wyprowadzić go z równowagi, rozkręcić. Jego zachowanie odbieramy często jako obojętność, brak emocji, a jego jako osobę o zwolnionych reakcjach, mało ruchliwą, lecz zazwyczaj solidną i przewidywalną. Choleryk bardzo łatwo wpada w złość, bywa rozdrażniony, niezrównoważony. Rzeczywiście można powiedzieć, że rozlała się w nim żółć. Jego emocje są jednak krótkotrwałe. Łatwo jest go rozgniewać, ale równie szybko złość z niego wyparowuje i po chwili już nie pamięta krzywd. Najgorzej w życiu jest prawdopodobnie melancholiom. Mają skłonność do smutku i chandry, są wręcz urodzonymi pesymistami. Podobnie jak u flegmatyków, ich reakcje są spowolnione, ale w odróżnieniu od nich są przewrażliwieni i trudno się przystosowują do otoczenia. Są wiecznie niezadowoleni. Do starożytnej wizji osobowości wrócimy w dalszej części książki.
Teoria Galena
Oprócz tego, że teoria Galena była odkrywcza i wpłynęła na powstałą wiele lat później myśl psychologiczną, miała jeszcze jedną istotną cechę. Stworzyła tradycję czterech typów osobowości. Ta liczba okaże się magiczna w następnych próbach konstruowania typologii osobowości, które stopniowo pojawiały się później. Czwórka odzwierciedla odwieczną zasadę całości — cztery są na przykład strony świata, ramiona krzyża, pory roku itp. Teorię osobowości Galena przejął niemiecki filozof Im- manuel Kant i ją włączył do swego wielkiego dzieła Antropologie. Jego teoria stała się doktryną obowiązującą niemalże do końca dziewiętnastego wieku. Sangwinik jest tam opisany w następujący sposób2: „Sangwinik to osoba beztroska i wciąż pełna nadziei. Ogromne znaczenie ma dla niego sprawa, którą się aktualnie zajmuje, ale często już po chwili o niej zapomina. Obietnice składane przez siebie traktuje poważnie, lecz ich nie dotrzymuje, dlatego że wcześniej nie przemyśli dokładnie tego, czy będzie ich w stanie dotrzymać. Jest życzliwy, chętnie pomaga innym, ale jest kiepskim dłużnikiem, ponieważ wciąż odkłada spłatę należności. Bardzo przyjacielski, lubi zabawę, wiecznie zadowolony z życia, nietraktujący nic poważnie, ma mnóstwo przyjaciół. Z gruntu nie jest zły, ale trudno jest mu pozbyć się złych skłonności. Nawet jeżeli potrafi wzbudzić żal, to szybko zapomina o obowiązku pokuty. Można też wątpić w jego rzeczywiste poczucie winy.
Sangwinik w pracy
W pracy bardzo szybko się męczy i bywa znudzony. Kocha zabawy, w których wciąż jest jakaś zmiana. Wytrwałość nie należy do jego najsilniejszych stron”. Na podstawie tego barwnego opisu prawdopodobnie łatwo przywołać obraz kogoś z naszego otoczenia. Warto jednak przypomnieć, że Kant żył w latach 1724 – 1804. Jego teoria oparta na założeniach Galena ma pewną cechę, która jest jednoznacznie odrzucana przez współczesną psychologię. To kategoryzacjatypów osobowości. Ludzi zaliczamy do określonego typu na podstawie obecności lub braku określonych cech. Nie dopuszcza się możliwości istnienia typów mieszanych. Na przełomie XIX i XX wieku zanotowano spadek zainteresowania typologią osobowości. Być może było to związane z tym, że na skutek rozwoju nauki i techniki oraz zwiększenia możliwości komunikacyjnych świat zaczął się „zmniejszać”, a ludzie postanowili szukać wzajemnych podobieństw, a nie różnic. Z pewnością wpływ na to miała też rozwijająca się idea demokracji, w myśl której ludzie są sobie równi (wobec prawa, w czasie wyborów), a tym samym również w jakiś sposób do siebie podobni.
Teorii osobowości było więcej
Teorii osobowości było więcej. W 1907 roku E. Adickes sformułował pogląd, że człowiek ma cztery światopoglądy: dogmatyczny, agnostyczny, tradycyjny i innowacyjny. W latach dwudziestych dosyć luźno nawiązał do tego E. Kretschmer, który twierdził, że nienormalne zachowania ludzkie powstają pod wpływem temperamentów podobnych do określonych przez Adickesa. Są to temperamenty: hiperestetyczny, anty- estetyczny, melancholijny i hipomaniakalny. Ludzie rodzą się już z predyspozycją do zbytniej wrażliwości lub nie- wrażliwości, zbytniej powagi lub tendencji do nadmiernego pobudzania. W jego typologii zwraca się uwagę nie tylko na cechy psychiczne, lecz także na budowę fizyczną i wygląd ciała. Wyobrażał on sobie, że z określonym wyglądem zewnętrznym związana jest konstrukcja psychiczna. Na tej podstawie wyróżnił ni mniej, ni więcej tylko cztery typy osobowości: astenik, pyknik, typ atletyczny i dysplastyczny. Astenia to uczucie słabości dotyczące ciała lub duszy, związane z budową ciała lub powstające z różnych przyczyn w trakcie życia.